• Retrospektivna analiza perinatalnog mortaliteta u Beogradu 1996. godine
• Tabela 1: Rođeni prema zdravstvenoj ustanovi i vitalitetu
• Tabela 2: Perinatalni mortalitet prema uzrastu i polu novorođenčeta
• Tabela 3: Perinatalni mortalitet prema stanju ploda pri prijemu i terminu porođaja
• Tabela 6: Struktura seminatalnog mortaliteta prema uzroku smrti i uzrastu novorođenčeta u %

Retrospektivna studija perinatalnog mortaliteta urađena je u saradnji sa Gradskim zavodom za zaštitu zdravlja. Predmet istraživanja bile su porodilje neposredno posle porođaja i novorođena deca u prvih sedam dana po rođenju. Uzorak je obuhvatio oko trista slučajeva mrtvorođenja i odojčadi umrle u prvih sedam dana života na svim neonatološkim i akušerskim odelenjima četiri beogradska porodilišta, i trebalo bi da bude reprezent kretanja perinatalnog mortaliteta u Centralnoj Srbiji.

Instrumenti istraživanja

Kako je navedeno, ovde se radi o anketnom ispitivanju, baziranom na upitnicima popunjenim na osnovu medicinske dokumentacije, odnosno bolničkih istorija bolesti majki/porodilja i novorođenčadi, porođajnog protokola, prijave porođaja, obdukcionog protokola i Potvrde o smrti u četiri beogradska porodilišta (GAK "Narodni front", KSC - Institut za ginekologiju i akušerstvo, KBC "Zvezdara" i KBC "Dr Dragiša Mišovic") tokom 1996. godine. Podaci o trudnici/porodilji popunjavani su iz Istorije bolesti žene i Otpusne liste, a podaci o detetu iz Porođajnog protokola, Istorije bolesti deteta, Obdukcionog protokola i drugih dostupnih dokumenata.

Sagledavanje efikasnosti i kvaliteta pružene zdravstvene zaštite u toku trudnoće, porođaja i puerperijuma vršeno je na osnovu podataka dobijenih iz individualnih zdravstveno-statističkih izveštaja o "Prijavi porođaja" za Beograd u 1996. godini, a koji se odnose na: broj porođaja, vitalitet deteta na rođenju, trajanje trudnoće u odnosu na termin, komplikacije u trudnoći, za vreme porođaja i u puerperijumu, težinu deteta na rođenju, patološka stanja deteta na rođenju, stanje novorođenčeta pri otpustu iz porodilišta i sl. Ove Prijave obuhvataju sve slučajeve porođaja u Beogradu, kako žena iz Beograda, tako i onih iz unutrašnjosti. Navedeni podaci za 1996. godinu (Gradski zavod za zaštitu zdravlja, 1997) pokazali su sledeće:

1. Od 18028 rođene dece najviše porođaja (90%) bilo je u terminu, prevremenih je bilo 7%, a porođaja posle termina 1%. Stopa mrtvorođenja iznosi 9‰ (u starosti porodilja 40-44 godina –15,4‰). Najveći broj mrtvorođene dece rođeno je pre termina. Umrlo je 2% živorođene dece, od kojih je 55% bilo muškog pola.

2. Od živorođene dece 53% bilo je muškog pola. Prosečna telesna masa na rođenju iznosila je 3295 g, dok je dece ispod 2500 g bilo 8%. Kod 17% dece registrovano je neko patološko stanje na rođenju, a najviše takvih slučajeva odnosilo se na decu majki starih preko 40 godina (20% te starosti).

3. Od ukupnog broja porodilja, 58% su bile u starosti 20-29 godina, dok ih je u starosti 30-39 godina bilo 35%, što je dosta zabrinjavajuće. U 46% slučajeva u pitanju su prvorotke, u 34% drugorotke, a u 9% slučajeva u pitanju je treći porođaj. Najveći broj žena nije imalo prethodno prekid trudnoće (60,5%), 19,3% imalo je jedan abortus, a 7,8% žena dva.

4. Najveći broj komplikacija u toku trudnoće imale su žene u starosti 40-44 godine, kao i one koje su se prevremeno porodile. Najčešce su to bile anemija, krvavljenje u ranoj trudnoći - preteći pobacaj i preteći trudovi, kao i prevremeni početak porođaja, premda je registracija ovih komplikacija puna nelogičnosti i nepotpuna.

5. Kod gotovo polovine porodilja registrovana je neka komplikacija u toku porođaja i to najčešce u starosti 40 i više godina (59% te starosti) i kod prevremenog porođaja. Podaci o vrstama komplikacija su ponovo nepotpuni. Registrovano je samo od 4-21% ukupnog broja komplikacija, te se kao takve za analizu nisu mogle koristiti. Od registrovanih najčešce su karlični porođaj (ili dr. nepravilan položaj), disproporcija karlice, intrauterina smrt i zadržana placenta. U svega 3% porodilja registrovana je neka komplikacija nastala u puerperijumu, najčešce kod prevremenog porođaja.

U 254 porođaja sa nepovoljnim ishodom, ukupno je rođeno 279 dece (razlika su višestruke trudnoće), računajući seminatalni mortalitet (57,3%), mrtvorođenja (41,6%) i nepoznat ishod porođaja (1,1%). U GAK "Narodni front" rođeno je 79,2% dece, u KCS Institutu za ginekologiju i akušerstvo 18,3%; KBC "Zvezdara" 1,4% i KBC "Dr Dragiša Mišović" 1,1% novorođenčadi.


Tabela 1 / izvor

Rođeni prema zdravstvenoj ustanovi i vitalitetu

	Rođeni
Zdravstvena ustanova	Svega	Mrtvorođeni	Živorođeni (umrli u prvih 7 dana)	Nepoznato
Ukupno	279	116	160	3
Narodni front	221	102	117	2
Višegradska	51	14	36	1
Zvezdara	4	-	4	-
Dragiša Mišović	3	-	3	-

Kako je, prema podacima Gradskog zavoda (Gradski zavod za zaštitu zdravlja, 1997) u "Narodnom frontu" obavljeno najviše porođaja tokom 1996. godine (37,1%), logično je da je ovde perinatalni mortalitet bio najveći (87,9% svih mrtvorođenja i 73,1% umrle odojčadi u prvoj nedelji života).

Starosno-polna struktura umrle odojčadi pokazala je da je 57,3% odojčadi živorođeno i umrlo tokom prve nedelje (42,7% odojčadi je mrtvorođeno), odnosno da ih je 22,6% umrlo tokom prvog dana života. U prvom danu, najveći rizik bio je prisutan prvih pet sati po rođenju, kada je umrlo 9,7% odojčadi. Šanse za preživljavanje nešto su veće ukoliko odojčad preživi prvi dan - u drugom danu umrlo je 18,6% beba, što je za 3% manje nego prvog dana, a u starosti preko 72 sata umrlo je 10% odojčadi. Za dvadesetoro umrle odojčadi nije poznata starost.


Tabela 2 / izvor

Perinatalni mortalitet prema uzrastu i polu novorođenčeta

	Perinatalni mortalitet
Uzrast novorođenčeta	Svega	muški	žensko	Neodređeno	Nepoznato
Ukupno	279	125	124	2	28
Do 24 časa	63	36	24	-	3
0-5 časova	27	18	7	-	2
6-12 časova	17	8	8	-	1
13-24 časa	19	10	9	-	-
25-72 časa	52	21	29	-	2
Preko 72 časa	28	13	15	-	-
Nepoznato	20	13	6	-	1
Mrtvorođenja	116	42	50	2	22

Tabela 3 / izvor

Perinatalni mortalitet prema stanju ploda pri prijemu i terminu porođaja

	Umrla odojčad prema terminu porođaja
Stanje ploda pri prijemu	Svega	Pre termina	U terminu	Posle termina	Nepoznat termin
Ukupno	279	198	42	-	39
Normalno stanje	88	63	18	-	7
Patnja ploda	49	31	9	-	9
Smrt ploda	63	39	12	-	12
Nepoznato	79	65	3	-	11

Dominantan uzrok mortaliteta posmatrane novorođenčadi je teška asfiksija (60%). Prema podacima u tabeli 6. u 13,8% slučajeva uzrok smrti je registrovan kao neoznačeni ili nepoznat, tako da je na drugom mestu po intenzitetu prisutan respiratorni distres (6,9%). Koliko su ovi uzroci smrti udruženi sa nezrelošću novorođenčeta govori i podatak da je asfiksiju imalo 61,8% preterminske i 53,1% terminske novorođenčadi, a respiratorni distres 7,8% preterminske i samo 0,8% novorođenčadi rođene u terminu.

Iz višestrukih porođaja u uzorku je rođeno 20,8% odojčadi, s tim da su u pitanju pretežno dvostruki (18,3%) porođaji. Prema vitalitetu umrle odojčadi u uzorku, kod seminatalnog mortaliteta oni su prisutni u 26,9% slučajeva, a kod mortinataliteta znatno manje 12,1%, što navodi na zaključak da je višestruki porođaj veći faktor rizika u prvim danima živorođenja, nego pri samoj trudnoći i porođaju.


Tabela 6 / izvor

Struktura seminatalnog mortaliteta prema uzroku smrti i uzrastu novorođenčeta u %

	Uzrast novorođenčeta
		Do 24 časa
Uzrok smrti novorođenčeta	Svega	Ukup-no	0-5	6-12	13-24	25-72	Preko       72	Nepoz uzrast
Ukupno	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0
Veoma mala težina na porođaju (P07.0)	1,9	4,8	11,1	-	-	-	-	-
Krvarenje pod tvr. moždanicu u toku porođ. (P10.0)	1,9	3,2	-	5,9	5,3	2,0	-	-
Intrauterina hipoksija pre početka porođ. (P20.0)	1,3	1,6	3,7	-	-	2,0	-	-
Asfiksija uzrokov. nedostat. kiseon., teška (P21.0)	60,0	54,0	29,6	70,6	73,7	70,6	78,6	22,2
Asfiksija, neoznačena (P21.9)	0,6	-	-	-	-	2,0	-	-
Respiratorni distres, teški (P22.0)	6,9	7,9	7,4	17,6	-	7,8	-	11,1
Sindrom udisanja mekonijuma (P24.0)	1,9	3,2	7,4	-	-	2,0	-	-
Sindrom udisanja amnionske tečn. i sluzi (P24.1)	0,6	1,6	3,7	-	-	-	-	-
Sindrom udisanja str. sadrž., neoznačen (P24.9)	0,6	-	-	-	-	-	3,6	-
Atelektaza primarna (P28.0)	0,6	1,6	3,7	-	-	-	-	-
Druga i neoznačena atelektaza (P28.1)	1,3	3,2	3,7	-	5,3	-	-	-
Zastoj disanja u prvom snu (P28.3)	0,6	-	-	-	-	-	3,6	-
Malformacija Sylviusovog kanala (Q03.0)	1,3	1,6	-	5,9	-	2,0	-	-
Spina bifida (Q05.0)	0,6	1,6	3,7	-	-	-	-	-
Zakržljalost i nepravilan razvoj kič.možd. (Q06.1)	0,6	1,6	3,7	-	-	-	-	-
Urođene anomal. srčane pretk. i komore (Q20.0)	0,6	1,6	3,7	-	-	-	-	-
Druge urođene anomalije srca (Q24.0)	1,9	3,2	3,7	-	5,3	-	3,6	-
Druge urođene anom. gornj. org. za varenje(Q40.0)	0,6	1,6	-	-	5,3	-	-	-
Druge urođene anomalije jetre (Q44.7)	0,6	1,6	-	-	5,3	-	-	-
Mnogostruke kongenitalne anomalije (Q89.7)	0,6	-	-	-	-	-	3,6	-
Kongenitalna anomalija, neoznačena (Q89.9)	0,6	-	-	-	-	2,0	-	-
Daunov sindrom (Q90.0)	0,6	-	-	-	-	-	3,6	-
Neoznačeni ili nepoznati uzrok smrti (R99.0)	13,8	6,3	14,8	-	-	9,8	3,6	66,7

Čak 83,3% porođaja obavljenih carskim rezom završeno je živorođenjem, što znači da ova tehnika, ukoliko je medicinski opravdana, ima vrlo mali rizik po ishod porođaja.

Iako se mortalitet odojčadi, odnosno perinatalni mortalitet, kod nas relativno često i studiozno izučavao, ostaje činjenica da je on specifičan u svojoj vremenskoj, prostornoj, demografskoj i socio-ekonomskoj dimenziji i da se njegove varijable dinamično menjaju u konkretnoj sredini, u određenom vremenskom odseku.

Savezni zavod za statistiku, Beograd;

Statistički prikaz zdravstvene delatnosti u Beogradu za 1996. godinu, (Gradski zavod za zaštitu zdravlja);

Informacija o porođajima obavljenim u Beogradu u 1996. godini, na osnovu podataka dobijenih iz individualnih izveštaja o "Prijavi porođaja", Beograd 1997.;

Zdravstvena zaštita novorođene dece u Beogradu, GAK "Narodni front" pripada trećem nivou zdravstvene zaštite i u njemu se uglavnom i koncentriše perinatalna patologija.